Güney & Orta Amerika

Levend İskitin Gözünden El Salvador

Orta Amerika turumuzda Nicaragua’dan kısa bir uçuşla San Salvadora iner inmez pasaport kontroldeki görevli hanımın sıcaklığı ile ülkeye içimiz ısınıveriyor. İspanyolca şirince çok gezdiğimizi söylüyor pasaportlarımızın doluluğuna bakarak. Ben de Meltem’i gösterip seyahat acentesi olduğunu söyleyince kadının çok hoşuna gidiyor, o kadar içten ve samimi bir sevinç görüyorum ki yüzünde ‘ne güzel’ diyor, hem sözlerle hem de ruhu ile. Belli ki büyük şehirli değil, en azından ruhen, yaptığı herşeye ruhunun sıcaklığını vererek.

El Salvador 20.700 km2 yüzölçümü ile oldukça küçük bir ülke, ama 6.5 milyon nüfusu ile de km2’ye 286 kişi düşerek en yoğun nüfuslu ülkesi. Sokağa çıktığınızda boş görmeniz imkansız diyorlar. Başkenti San Salvador, Pipiller buraya boş yere ‘Hammock Valley’ dememişler, yüzyıllardır birçok depremle devamlı sallanıyor. Kişi başı milli gelir 3600 USD/yıl. GDP 45 milyar dolar. En büyük gelir çoğunluğu ABD’de olan yurtdışında yaşayan 2 milyon El Salvadorlunun gönderdikleri paralar, ikincisi kahve ve şekerkamışı. Ne yazık ki turizm çok küçükmüş, ülkede 5 turizm acentesi var, 20 kadar da rehber. Jorge de rehberler birliğinin başkanı. Ülkenin kendi para birimi 2001 yılında bırakılmış ve Amerikan Doları benimsenmiş. Asgari ücret de 204 USD. Ülkenin %65’i katolik, %30’u protestan, kalanı da diğer. Ülkenin ismi de dindarlıklarından geliyor aslında, İsa peygamberin acı çeken tüm insanlığı kurtarmak için geldiği inancından dolayı ‘kurtarıcı’ isminin ispanyolca karşılığı olan ‘El Salvador’.

Bütün yıl ortalama hava sıcaklığı çok değişmiyor ve 28 derece civarında. 20 yıldır ARN Partisi, Arena diye anıyorlar, iktidarda imiş, son 2 yıldır solcu hükümet gelmiş ama bundan çok utanarak bahsediyor Jorge, Amerika baskıları ile solculuğu komünistlikle ve tembellikle çok eşleştirmişler, bizim ülkemizin insanları çalışkandır, biz komünist olmayız hiçbir zaman diye hemen açıklama getiriyor.

Güney Amerikanın yerlilerinin Asyadan geldiği düşünülüyor. Bu konuda da 2 teori var, ya Polinezyalıların Hawaii üzerinden Amerika’ya gelmesi ile, ya da ikinci tez olarak da Bering boğazının donması ile insanların yürüyerek Sibirya ve Alaska üzerinden aşağılara inmesi, ki ikinci tez daha çok kabul görüyor. Bu ilk yerlilere Olmecler deniyor. İÖ 1300 civarında Maya uygarlığı doğuyor, İS 900 civarında izleri yokoluyor, Aztekler daha uzun süre devam ediyor. Pipiller ise Azteklerin El Salvador’un olduğu yerlerde yaşamış olan torunları, bugünkü El Salvadorluların ataları. Joyo de Ceren normal insanların yaşadıkları bir yerleşim yeriymiş, ana seremoni tapınağı da San Andres’de, araları 5 km kadar. Joyo de Ceren tesadüfen burada ambar yapılırken kazıyı yapan işmakinesinin makinistinin farketmesi ile bulunuyor ve bir Amerikalı arkeolog yardımı ile kazılar başlıyor.

San Andres’de birkaç tapınak var, herbiri defalarca yeni gelen kültür tarafından eski tapınağın üzerine ve etrafına birşeyler eklenerek yapılmış. Bir de tapınakların arasında top oyunu sahası var, etrafında tribün görevi görecek tepeler de duruyor. O zamanlarda Meksika’da oynanan top oyunu gibi halka yok, hedef topu yere düşürmemek. Eklemlerle vurulabiliyor sadece bu topa, topun ağırlığından dolayı da meşin koruyucular takılıyormuş eklemlere.

Bir miktar tartışma var bu konuda ama güçlü inanç yenen takımın kaptanının kurban edildiği, zira bu oyun kutsal bir oyun ve tanrıların onuruna oynanan bu oyunu kazanan takımın kaptanın başı kesilerek kurban edilince tanrılar katına çıktığına inanılıyormuş.

Santa Ana küçük bir şehir, büyükçe bir gotik kilisesi var. Santa Ana Aziz Meryem’in annesi imiş, yani İsa’nın anneannesi. Burada nakitimiz bittiği için bir alışveriş Mall’una gidiyoruz. Mall gençler dolu, özellikle uluslararası fastfood markalarının olduğu yemek yenilen kısmın sanırım %90’ı gençler. Burada yemek hiç ucuz değil El Salvadora göre, ortalama yemek 6 USD diyor Jorge, 6 dolarlık yemekten hergün yesen bir kez ayda 180 dolar eder, 204 dolar kazanan bir adam yapamaz bunu diyor. Sonra da kalabalığı biraz da okullar açılacak bu dönemde Amerikadaki akrabalardan para gelir, hem okul alışverişi hem de biraz böyle yemeğe para harcarlar diyor.

La Ruta Flores üzerinde birkaç köyün olduğu bir rota. Ülkenin turizmini nasıl geliştirebiliriz diye Turizm bakanlığı bir danışman tutuyor ve danışman da ülkeyi dolaşıp diğer ülkelerin buradaki birçok öğeyi zaten çok güçlü bir şekilde kullandığı için farklılaşma problemi olduğunu tespit ediyor. Guatemala=tarih, kültür, Mayalar, lokal insanlar, Costa Rica= doğa, ekoturizm ve ordusu olmayan bağımsız stabil barışcı ülke, Nikaragua= doğa, yanardağlar, yeni yeni ekoturizm, koloniyel OrtaAmerikanın en eski şehri, Panama= transit ülke, hub, yeni yeni doğa ve ekoturizm. El Salvador’da hepsinden biraz var ama marka olacak kadar da güçlü ve farklı değil. Danışman lokal insanlarla entegrasyonun, kaynaşmanın az olduğunu, El Salvador’un bu konuda çalışabileceğini söylüyor ve köyleri daha cazip festivaller ve köy aktiviteleri ile canlandırarak turistik bir cazibe yaratılabileceğini öneriyor.

İsmi La Ruta de la Flores ama yolda çok da fazla çiçek görünmüyor, bunu da kompanse etmek için yol boyunca direkleri ve köylerdeki birçok binayı rengarenk çiçeklerle boyamışlar, böylece kimse de artık çiçek yok diyemiyor. Köylerde elişleri satılan sokak pazarları ve son köy olan Juayua’da bir de sokak tezgahlarından oluşan bir yemek pazarı var. Son durağımız olan bu köyde yemeğimizi yiyoruz, tüm tezgahları dolaştıktan sonra ben biryerden taze mısırı ezerek yapılan önce dağılmasın diye muz yaprağında pişirilmeye başlayıp, sonra sıcak tezgahda pişirilen tatlı tuzlu tortilla, başka bir yerden iki tane minik sosis ve sosisin yağında pişmiş tortilla,  bir de pirinçli fasulye ezmesi alıyorum bu yemek pazarını kurma fikrini atıp belediyeyi buna razı eden çiftlik sahibinden. Meltem de bir et ve karides karışık şiş alıyor, benim toplam aldıklarım 2.85 USD, Meltem’inki pazarın en pahalı yemeği, 5.5 USD. Afiyetle hepsini yiyoruz. Pazarda dolaşırken Jorge bize Mango Verde yani yeşil mangoyu gösteriyor bir naylontorbanın içinde satıyorlar, çok güzeldir deyince alıyorum denemek için. Yeşil minik mangoyu soyup doğruyorlar, üzerine misket limonu suyu, tuz, öğütülmüş kabak çekirdeği ve acı sos. Güzel birşeymiş, çok acı da değil. Ayrıca Bupusa’yı da mutlaka denemelisiniz, kıymalı mısır unundan yapılmış börek, oldukça lezzetli.

La Ruta de la Flores yolunda kahve bahçeleri ve tesisleri var. Çok sevdiğimiz İlly de burada bir yerden alıp işlettiriyormuş kahvesini. Yüksek yerlerde kahve daha kaliteli oluyormuş, bu nedenle de iyi kahve markaları birer sınır koyuyorlarmış, bir kısmı 1200 bir kısmı 1500 metrenin altında yetişmiş kahve almıyorlarmış. Bazı iyi markalar fırında kurutma istemiyormuş, mutlaka 2 hafta sadece güneşte kurutma istiyormuş.

Ruta Flores dönüşünde La Libertad’a deniz kıyısına gidiyoruz, yaklaşık 1.5-2 saat sürüyor. Deniz kıyısı da volkanik olduğu için siyah kumlar ve plaj, güneşi daha çok çekip ısınan kumlarda doğal olarak da öğle güneşinde ya terlikle denize gitmek lazım, ya da seke seke oy oy sesleriyle ateşte yürüme antremanı ile. Yanyana birçok otel ve restoran var kıyıda. Çok keyifli ve şirin otellerin önünde bol bol dalga sörfü yapan gençler ile olduça şirin bir kıyı kasabası La Libertad.

Cerro Verde yanardağı da mutlaka görülmesi hatta biraz tırmanmayı göze alıyorsanız tepesine çıkıp halen bir miktar gaz çıkaran tepesine de yürüyebilirsiniz. Cerro Verde’ye çıkan araba yolu kahve bahçeleri, evler ve şirin köyler arasından döne döne çıkıyor. Çıkarken tepenin yamaçlarındaki büyük krater gölünün kıyısındaki villaları tepeden görebiliyorsunuz, hepsinin göle uzanan birer iskelesi var. Manzara oldukça çarpıcı, tüm zenginlerin burada evleri olurmuş.

Levend İskit